«انتقال کپی از سرورهای جهانی اینترنت به ایران» خبری که چند ماه پیش نصر الله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات در حاشیه یکی از نشست های خبری خود اعلام کرد. وزارت ارتباطات دولت یازدهم از زمان روی کار آمدن خود تلاش های زیادی برای بهبود کیفیت اینترنت و رساندن سرعت این سرویس براساس انتظارات کاربران ایرانی به کار گرفته است. تلاش هایی که شاید تا کنون به جز افزایش تعداد کاربران اینترنتی نتیجه دلخواه این وزارتخانه و کاربران نهایی را به دنبال نداشته است.

افزایش ظرفیت پهنای باند بین الملل، تغییر پروانه شرکت های اینترنتی، راه اندازی سامانه جدید برای ارزیابی سرعت و کیفیت اینترنت از جمله سیاست گذاری های داخلی وزارت ارتباطات برای بهبود سرویس اینترنت در کشور است. اما وزارت ارتباطات برنامه ریزی در این خصوص را تنها محدود به داخل کشور نکرده و طرح هایی را نیز در خارج از کشور دنبال می کند. از جمله این طرح ها می توان به انتقال کپی سرورهای جهانی اینترنتی یا DNSا(Domain Name System) به کشوراشاره کرد. DNSها که در ادامه بیشتر به کارآیی آنها اشاره می کنیم، به صورت ساده وظیفه آدرس دهی اینترنت در جهان را برعهده دارند. انتقال کپی از سرور DNSها به ایران به گفته مدیران وزارت ارتباطات، مدیریت مستقل ترافیک ارتباطی برای ایران را آسان تر می کند. در حال حاضر تنها یک کپی از سرورهای DNS به ایران منتقل شده و آن طور که نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات چندی پیش اعلام کرد، رایزنی برای انتقال دومین کپی از سرورهای اینترنت جهان نیز در حال انجام است. در حالی که بسیاری از کارشناسان این اقدام وزارت ارتباطات را قابل تقدیر می دانند اما بر این باورند که انتقال کپی از سرورDNSهای اصلی به کشور امری ضروری است اما کافی نیست، چرا که آنچه باعث سرعت بیشتر دسترسی کاربران به سایت های مختلف اینترنتی می شود، انتقال سرورهای اصلی سایت های پربازدیدی مانند گوگل به داخل کشور است.

DNSها چه کار می کنند؟
تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که اگر علائم یا نشانه های سطح خیابان ها نبود چگونه آدرس مورد نظر خود را پیدا می کردید یا اینکه اگر کوچه ها و خیابان ها نامی نداشتند قرار بود چطور به مقصد مورد نظرتان برسید؟ داشتن یک آدرس از یک مکان تنها یک مرحله از رسیدن شما به مقصد است و قطعا بدون یک راهنما و علائم آدرس دهی پیدا کردن آدرسی که در دست دارید غیر ممکن خواهد بود. در دنیای اینترنت هم وضعیت به همین شکل است. ممکن است شما بخواهید با داشتن یک آدرس اینترنتی به سایت سر بزنید اما قطعا اگر Domain Name System به اختصار DNS ها یا روت سرورها نباشند امکان رسیدن شما به سایت های مختلف اینترنتی و استفاده از خدمات و سرویس هایشان غیر ممکن بود. یک آدرس از سه بخش اصلی .WWW.AAA.COM تشکیل می شود. حروفی که شما به عنوان آدرس و نام دامنه انتخاب می کنید توسط روت سرورها تبدیل به عدد می شوند که IP Address نام دارند و از طریق آنها آدرس سرور مرجع (جایی که محتوای سایت ها در آنجا نگهداری می شود)یافت می شوند. در واقع DNS ها در شبکه اسم ها را به آی پی و برعکس تبدیل می کنند.

به زبان ساده تر وقتی شما یک آدرس مانند WWW.AAAA.COMرا در مرورگر خود تایپ می کنید در مرحله اول، مرورگر شما از سیستم عامل کامپیوتر یا لپ تاپ می خواهد اگر این آدرس را در حافظه Cache خود دارد، آن را روی صفحه مرورگر برایتان لود کند. اما در غیر این صورت آدرس را به نزدیک ترین DNS یعنی شرکت اینترنتی که از طریق آن به اینترنت متصل هستید برای جست وجو ارسال می کند. حالا در این مرحله اگر آن شرکت اینترنتی هم آدرس را در حافظه اش نداشت آن را به روت سرور می فرستد تا روت سرور تشخیص دهد این آدرس مربوط به کجا است. آدرس دهی در روت سرورها به شکل سلسله مراتبی پیش می رود. پسوند های دامنه یا TLDا (.COM،.ORG،.NET، INFO. و…) در این سلسله مراتبط آدرس دهی نقش مهمی ایفا می کنند. روت سرورهای دنیا آدرس تمام TLD های مختلف را در خود ذخیره دارند. بنابراین اگر شما کل یک آدرس اینترنتی را در اختیار نداشته باشید، این روت سرورها شما را به سمت سروری که TLD.COM را ذخیره دارد هدایت می کند و از این زمان بقیه مراحل دنبال می شود.

بدون وجود روت سرورها نمی توان به سمت سرورهای TLD هدایت شد و این یعنی یک آدرس اینترنتی در شبکه سرگردان باقی خواهد ماند. اطلاعات حیاتی و حساسی روی یک روت سرور اینترنتی نگهداری می شود و از بین رفتن اطلاعات این روت سرور به معنای یک کار جبران ناپذیر است. به همین خاطر ۱۳ روت سرور اصلی در کل دنیا وجود دارد که تمامی آنها اطلاعات مربوط به TLD سرورها را به صورت مشابه در خود ذخیره دارند. بد نیست بدانید که ۱۰ روت سرور اصلی در خاک آمریکا نگهداری می شود و ۳ روت سرور اصلی دیگر به ترتیب در کشورهای هلند، سوئد و ژاپن قرار دارند. با این کار در صورت از کار افتادن یک یا چند روت سرور اصلی، روت سرورهای جایگزین در نقاط مختلف جهان شبکه اینترنت جهانی را زنده نگه می دارند.

کپی برداری از روت سرورها
در حال حاضر بسیاری از کشورهای دنیا برای بالا بردن سرعت اپراتورهای اینترنتی خود برای رساندن کاربرانشان به آدرس های اینترنتی مختلف، درخواست دریافت نسخه کپی از این روت سرورها ( Root Server Mirroring) می دهند. امتیاز آوردن یک کپی از سرورهای اینترنت از ICANN (سازمان بین المللی و غیر انتفاعی مسوول پروتکل اینترنتی برای اعداد و نام های اختصاص یافته) گرفته می شود. در نهایت با مجوز آیکن و رضایت کشوری که روت سرور اصلی در آن نگهداری می شود، نسخه کپی از این روت سرور با حضور نماینده آیکن در کشور مربوطه انجام می شود.علیرضا کاشیان، کارشناس اینترنتی، درخصوص تاریخچه کپی برداری از روت سرورها می گوید: «در سال ۲۰۰۲، APNIC(مرکز اطلاعات شبکه آسیا – اقیانوسیه)، پروژه جدیدی را مطرح کرد با عنوان ایجاد چندین روت سرور جدید در منطقه آسیا و اقیانوسیه که هدف از انجام این کار بهبود بخشیدن به سرعت و کیفیت شبکه اینترنت در حال رشد بود.» به گفته وی APNIC نقش موثری در به وجود آوردن این روت سرورهای جدید داشت و تقریبا بیشتر آنها را خود تاسیس کرد و پس از آن اداره آنها توسط اپراتورهایی که به نام Anycast شناخته می شدند صورت گرفت. این اپراتورها یک نسخه کپی از اطلاعات موجود در روت سرورهای اصلی را در خود نگهداری می کنند. به گفته وی، هدف از کپی گرفتن از روت سرورها توانمند کردن خود آنها بود تا از این طریق در مدیریت کردن ترافیک روبه رشد اینترنت موفق تر عمل کنند. همچنین این مساله به از هم پاشیدن ترافیکی که به طور مغرضانه به سمت روت سرور سرازیر می شدند یعنی حملات DoS، موثر بود.

ایران و دریافت کپی روت سرورها
براساس اطلاعات منتشر شده، روت سرورهای اصلی به همراه کپی هایشان در بیش از ۱۳۰ موقعیت جغرافیایی در میان ۵۳ کشور در سراسر دنیا گسترده شده اند که بیشتر آنها نیز خارج از خاک آمریکا قرار دارند. ایران براساس آنچه نصرالله جهانگرد، رئیس سازمان فناوری اطلاعات به «دنیای اقتصاد» می گوید تقریبا از ۱۲ سال گذشته به دنبال انتقال کپی یکی از این روت سرورهای اصلی به کشور بوده است. جهانگرد تاریخچه تلاش ایران برای دریافت کپی از روت سرورهای اصلی را به سال های بین ۸۲ و ۸۳ ارتباط می دهد؛ زمانی که او در معاونت وزارت ارتباطات دولت هشتم، مشغول به کار بوده است. او درخصوص این تلاش ها می گوید: « روت سرورها نقش اصلی را در آدرس دهی اینترنت سراسر دنیا بازی می کنند. به جز ۱۳ روت سرور اصلی بیش از ۱۰۰ نسخه کپی از روت سرورها در دنیا وجود دارد.

در دهه ۸۰ بسیاری از کشورها اقدام به دریافت کپی از این روت سرورها کردند و ما نیز در آن دوران به خاطر اینکه بزرگ ترین کشور خاورمیانه بودیم درخواست انتقال کپی از یکی از روت سرورهای اصلی را در حاشیه مذاکرات WSIS (جامعه اطلاعاتی) سال ۸۲ به آیکن ارائه دادیم.» وی در ادامه می افزاید: «در نهایت این مذاکرات با نتایج خوبی همراه شد و یک گروه فنی از این سازمان به ایران آمدند تا تست های فنی این انتقال صورت بگیرد و بعد از موفقیت این تست قرار بود کپی این روت سرور در سال ۸۴ به صورت قانونی در کشور نصب شود اما متاسفانه با تغییر دولت و روی کار آمدن دولت نهم این برنامه دنبال نشد و به فراموشی سپرده شد.» به گفته معاون وزیر ارتباطات، بعد از چند سال تاخیر و با شروع به فعالیت دولت یازدهم، او به عنوان رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات مجددا پروژه انتقال کپی یکی از روت سرورها را به جریان انداخت تا اینکه سال گذشته و در کنفرانس فصلی آیکن در سنگاپور این سازمان با انتقال کپی روت سرور هلند به ایران موافقت کرد. براساس اظهارات جهانگرد تست فنی انتقال این روت سرور (روت سرور اصلی هلند) فروردین سال جاری انجام و در نهایت کپی این روت سرور اردیبهشت ماه در کشور نصب شد. معاون وزیر ارتباطات همچنین از انتقال دومین کپی از روت سرورهای اصلی به کشور خبر می دهد و اعلام می کند ایران در نشست اخیر آیکن در ایرلند حضور پررنگی داشت و با تعاملات و پیگیری های صورت گرفته قرار است دومین کپی از یکی از روت سرورهای اصلی به کشور نیز به زودی صورت بگیرد.

مزیت های داشتن یک کپی از DNSها
اما چرا کشورهای مختلف در تلاش برای دریافت کپی از روت سرورهای مختلف دنیا و انتقال آن به کشورهایشان هستند؟ مدیر فنی یکی از شرکت های اینترنتی در گفت وگو با «دنیای اقتصاد» تلاش کشورها در این خصوص را به مزیت های کاربردی این انتقال و اجازه به کشورها برای کنترل ترافیک اینترنتی شان ارتباط می دهد و می گوید:« با انتقال کپی از سرور DNSها دیگر درخواست کاربران برای گرفتن اطلاعات در کل جهان چرخ نمی زند و با تاخیر در نهایت کاربر به سایت اینترنتی که می خواهند نمی رسند. همچنین این کپی ها ریسک دسترسی غیر مجاز به اطلاعات را کاهش داده و با افزایش امنیت، کشورها را در برابر حملات اینترنتی مقاوم می کند. از سوی دیگر به کمک این کپی ها کنترل ترافیک اینترنتی برای کشورها آسان تر می شود و در صورتی که به یکی از سرورهای ریشه حمله ای صورت بگیرد به دلیل وجود نسخه کپی پشتیبان ارتباط کاربران با دنیا قطع نمی شود.»

انتقال سرورهای سایت های پر بازدید بعد از رفع تحریم
این مدیر اینترنتی با تقدیر از تلاش وزارت ارتباطات برای انتقال کپی از سرور DNSها به کشور این اقدام را لازم،اما کافی نمی داند. او با اعلام اینکه برای افزایش سرعت و دسترسی سریع کاربران به محتوای اینترنتی انتقال کپی از سرورهای DNS جهان قدم اولیه است، تصریح می کند که برای بهبود این دسترسی باید سرور اصلی سایت های پر بازدید دنیا به کشور منتقل شود، کاربران برای دسترسی به محتوای این سایت های خارجی مجبور به دور زدن و طی کردن مسافت طولانی نباشند. مدیریت محتوای اینترنتی نیز از دیگر برنامه هایی است که وزارت ارتباطات دنبال می کند و تا کنون سیاست گذاری ها و مصوبه های گوناگونی در این خصوص توسط این وزارتخانه و شورای عالی فضای مجازی تدوین شده است. وزارت ارتباطات انتقال سرور های سایت های پربازدید به داخل کشور را منوط به رفع تحریم ها می داند. محمود واعظی، وزیر ارتباطات در گفت وگو با «دنیای اقتصاد» در این خصوص می گوید: «در حال حاضر کاربران برای دسترسی به محتوایی که داخل کشور قرار دارد با مشکل کندی و نداشتن کیفیت مواجه نیستند اما بیشتر شکایت کاربران از سرعت اینترنتشان مربوط به سایت هایی است که محتوای آنها در خارج از مرزهای کشور نگهداری می شود.

حتی در این زمینه شرکت های اینترنتی را تشویق کرده ایم که محتوایی که کاربران زیاد از آن استفاده می کنند مانند اپلیکیشن های فروشگاه های اپ خارجی را در سرورهای خود کشینگ کنند تا دیگر نیاز نباشد آنها برای دسترسی به این برنامه ها و اطلاعات که کاربران مختلف به آن نیاز دارند یک مسیر را صد بار بروند.» براساس اظهارات وی، در حال حاضر بسیاری از کشورها سرورهای محتوایی سایت های پربازدید را به داخل کشور خود انتقال داده اند تا از این طریق کاربران با سرعت بالا و بدون قطعی به محتوای دلخواه خود دسترسی داشته باشند. وی تاکید می کند وزارت ارتباطات دولت یازدهم نیز در تلاش برای انتقال سرورهای سایت های پربازدید دنیا به کشور است که این کار بعد از رفع کامل تحریم ها و البته تمایل شرکت های اینترنتی به صورت جدی پیگیری خوهد شد.